“KIEZEN UIT OVERVLOED”
» EXPOSITIE MY WORLD «
Het was een unieke kans: een expositie samenstellen uit collecties van particuliere verzamelaars. Curator Hans den Hartog Jager kreeg, naar eigen zeggen, de sleutel van een grote schatkamer die doorgaans dicht is. Hij maakte een selectie van prachtige kunst die te zien zal zijn in de tentoonstelling My World in Singer Laren.
In tegenstelling tot de kunstcollectie van het echtpaar Singer waarmee het museum ooit van start ging, zijn particuliere kunstcollecties vaak verborgen verzamelingen. Soms worden werken weliswaar uitgeleend aan musea, maar ons land herbergt een schat aan (hedendaagse) kunst die niet vaak naar buiten komt. Zo ontstond het idee om een expositie van hedendaagse kunst samen te stellen met werken uit een aantal van dit soort verzamelingen. Aan Hans den Hartog Jager, kunstcriticus en curator van diverse succesvolle exposities, werd gevraagd om deze tentoonstelling samen te stellen. ‘Dat was een groot cadeau’, zegt Hans. ‘Ik werk al dertig jaar als kunstcriticus voor NRC Handelsblad en maak regelmatig ambitieuze tentoonstellingen, onder meer voor Museum de Fundatie. Het voelde alsof ik de sleutel kreeg van een schatkamer die meestal dicht is. Ik mocht bij de verzamelaars thuiskomen en alle werken bekijken. Een unicum, natuurlijk.’
DOORDACHTE KEUZE
Zie daar maar eens een mooie expositie uit op te bouwen. Hans lag er soms wakker van. ‘Normaal gesproken heb je als curator toch beperkingen. Hoop je dat je bepaalde werken uit musea of van particuliere verzamelaars mag lenen. Nu kon ik kiezen uit overvloed. Ik moest zelfs geweldige werken laten afvallen.’
Het thema en de titel van de expositie – My World – was een doordachte keuze. ‘Wat ik mooi vind aan verzamelaars is hoeveel tijd en liefde ze steken in de kunst. Elke privéverzameling schetst ook een beeld van de verzamelaar zelf; het is ‘hun wereld’. Tegelijkertijd is het de wereld van de kunstenaar en wordt het nu de wereld van de toeschouwer. Vanuit welk perspectief je ook kijkt: kunst vergroot je wereld en verbreedt je horizon.’
DE MENS EN ABSTRACTIE
Tijdens zijn bespiegelingen over dit thema vergeleek Hans den Hartog Jager het met een steen die je in het water gooit: de rimpels dijen uit. “Ik bleef aan die steen denken, aan de rimpels in het water, en kwam zo op het idee om zeven cirkels te maken. Beginnend bij jezelf, en dan, per zaal, steeds iets verder bij je vandaan.” In My World reist de bezoeker door zeven museumzalen van Singer Laren, die elk een eigen thema en sfeer hebben. Zaal één begint bij de basis: De mens. “Je vindt hier uitsluitend mensfiguren, vervaardigd door geweldige kunstenaars zoals Marlene Dumas en Zanele Muholi.
Het thema van de tweede zaal is Abstractie. Hier gaan de werken terug naar de basis, in vorm en kleur. Abstractie die zowel dynamiek als beweging suggereert. Hier zie je bijvoorbeeld de zandlopers van Kapwani Kiwanga, de ‘vallende krijtjes’ van Pascale Marthine Tayou en de krachtige pijl in het werk Across van Kenneth Noland.”
KLEINE GRAPJES
Voor de derde zaal koos Hans als thema Natuur: ‘Dan wordt de wereld weer wat groter. De ware natuur, maar ook natuur die je zelf misschien niet kunt verzinnen, want kunstenaars kunnen de natuur naar hun hand zetten. Je ziet bijvoorbeeld een bronzen boomstronk van de beroemde Chinese kunstenaar Ai Weiwei en een lama met een wolvenhoofd op ganzenpoten van Charles Avery. In zaal vier keren we naar binnen, het huis in. In het midden van de ruimte staat een enorme tafel waarop allemaal keramische objecten staan uitgestald, wel tientallen stukken. Overigens zitten in de hele tentoonstelling kleine grapjes; dat vind ik altijd leuk. Zo staan er stoelen aangeschoven aan de tafel, maar die zijn dan wel gemaakt door kunstenaar Ai Weiwei. Je ziet veel huiselijke tafeen er wordt een video afgespeeld van David Claerbout, waarop een poes te zien is die naar binnen wil. Extra bijzonder is dat het weer zich aanpast aan het weer van dat moment, buiten in Laren!”
KRACHTIGE KUNSTWERKEN
In zaal vijf gaat de mens naar buiten, de cirkels worden wijder. Het is de centrale zaal waar alles bij elkaar komt. Hans: ’Mens en natuur gaan de confrontatie aan, in de natuur of op vakantie. Veel blauw en groen, zoals een klein jongetje dat in het zwembad springt van Antonio Oba; het is vrolijk en onbevangen. Maar ook weer niet: bij het werk van Jules de Balincourt voel je je als toeschouwer misschien toch weer een buitenstaander…’. Zaal zes toont de grote, harde wereld. Hier wordt niet onder stoelen of banken gestoken dat het niet altijd feest is. ‘Het is een heftige zaal, bijvoorbeeld door het portret van Osama Bin Laden, gemaakt door Marlene Dumas, en het confronterende zelfportret van Adel Abdessemed, waarop de kunstenaar zichzelf in brand heeft gestoken. Maar je ziet ook een enorme tekening van de Ark van Noach van Rinus Van de Velde: we kunnen vluchten van de aarde. Het zijn krachtige kunstwerken die op een bepaalde manier toch troost bieden’, vat Hans samen.
DENKEN EN SCHUIVEN
Zaal zeven, de laatste zaal, heeft als thema Hemel en heelal. ‘Je ziet bijvoorbeeld een dubbelfoto van twee rode planeten, maar – dat vind ik vrij grappig – het zijn de ogen van de kunstenaar zelf. Wie oplet, vindt ook verwijzingen naar andere werken in de tentoonstelling: zo vind je in zaal 1 een werk van Yinka Shonibare: een meisje dat ballonnen vasthoudt. In zaal 7 hangen er ballonnen tegen het plafond: een kunstwerk van beeldhouwer Jeppe Hein. Dat zijn echte curatorgrapjes.”
Hans kan over elke zaal even bevlogen vertellen; er zijn geen favorieten. ‘Het zijn mijn kindjes geworden in de loop der maanden. Ik ben steeds bezig geweest met denken en schuiven, er viel iets af, er kwam wat bij. Maar nu staat de tentoonstelling als een huis; ik heb oprecht mijn best gedaan en ben er zelf trots op!’
